समाजका जीवित इतिहास : एक सय आठ वर्षीय भौना डगौरा

कञ्चनपुर । समाजमा ज्येष्ठ नागरिक केवल उमेरले पाका व्यक्ति मात्र होइनन् । उनीहरू अनुभवका खानी र इतिहासका जीवित साक्षी पनि हुन् । शुक्लाफाँटा नगरपालिका–८ फुलेलीका १०८ वर्षीय भौना डगौरा यसको एउटा ज्वलन्त उदाहरण हुनुहुन्छ । विसं १९७४ मा जन्मिनुभएका डगौराले नेपालको राजनीतिक र सामाजिक परिवर्तनका धेरै उतारचढावलाई नजिकबाट नियाल्नुभएको छ ।

आज राष्ट्रिय ज्येष्ठ नागरिक दिवसका अवसरमा शुक्लाफाँटा नगरपालिकाका उपप्रमुख कल्पना पन्तले डगौराको घरमै पुगेर उहाँलाई सम्मान गर्नुभयो । सम्मान प्राप्त गरेपछि उहाँ निकै उत्साहित देखिनुहुन्थ्यो । नगरपालिकाकै सबैभन्दा बढी उमेर पुगेका नागरिकका रूपमा सम्मानित हुन पाउँदा उहाँले ‘नगरमा जनप्रतिनिधि भएको अनुभूति’ भएको प्रतिक्रिया दिनुभयो ।

भौना डगौराको जीवनकथा सुन्दा कुनै ऐतिहासिक चलचित्रको वृत्तान्त सुनेझैँ लाग्छ । उहाँले देशमा राणा शासन, पञ्चायती व्यवस्था, प्रजातन्त्र हुँदै हालको सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रसम्मको यात्रा देख्नुभएको छ ।

विशेष गरी, सहिद भीमदत्त पन्तले कञ्चनपुर र डडेल्धुरा क्षेत्रमा चलाएको किसान विद्रोहलाई उहाँले नजिकबाट नियाल्नुभएको मात्र छैन, त्यसको पीडा र गर्वलाई पनि महसुस गर्नुभएको छ । उहाँका आफ्नै जेठा दाजुले उक्त क्रान्तिमा होमिएर सहादत प्राप्त गर्नुभएको थियो । डगौरा भन्नुहुन्छ, “सबैभन्दा राम्रो व्यवस्था लोकतन्त्र आएपछि हुन्छ भन्थे, अहिले आफ्नै आँगनमा सरकार आइपुग्दा खुसी लागेको छ ।”

एक सय आठ वर्षको उमेरमा पनि भौना डगौराको सक्रियता लोभलाग्दो छ । उहाँ अझै पनि ‘ठमठमी’ हिँडडुल गर्नुहुन्छ र नित्य कर्महरू आफैँ गर्नुहुन्छ । उहाँको यो दीर्घायु र स्वास्थ्यको पछाडि घरपरिवारको अथाह माया र स्नेह रहेको उहाँ स्विकार्नुहुन्छ ।

“घरपरिवारबाट निकै स्नेह पाइरहेकाले यति वर्षसम्म बाँच्न पाएकामा मलाई गर्व छ”, डगौराले मुस्कुराउँदै भन्नुभयो । ज्येष्ठ नागरिकका समस्या र राज्यको दायित्व सम्मान ग्रहण गर्ने क्रममा डगौराले समाजमा बढ्दै गएको तीतो अनुभव उपप्रमुख पन्तसमक्ष पोख्नुभयो । 

उहाँले कतिपय परिवारले ज्येष्ठ नागरिकलाई बोझ ठानेर वृद्धाश्रममा पठाउने गरेकामा चिन्ता व्यक्त गर्नुभयो । उहाँले सुझाव दिनुभयो, “ज्येष्ठ नागरिकलाई घरमै मायाका साथ राख्ने र उहाँहरूको सम्मान गर्ने व्यवस्था हुनुपर्छ ।”

नगर उपप्रमुख पन्तले डगौराका साथै नगरका अन्य दुई १०७ वर्षीय ज्येष्ठ नागरिक, नगरपालिकाको वडा नं ५ का कलावतीदेवी भट्ट र जयन्तीदेवी भट्टलाई पनि घरमै पुगेर सम्मान गर्नुभएको छ ।  नगरपालिका ज्येष्ठ नागरिकको स्वास्थ्य र सामाजिक सुरक्षाका लागि सधैँ तत्पर रहने प्रतिबद्धता उहाँले गर्नुभयो । 

“ज्येष्ठ नागरिकहरू ज्ञानका भण्डार हुन्”, उहाँले भन्नुभयो, “उहाँहरूले भोगेको समय र सङ्घर्षले नयाँ पुस्तालाई मार्गदर्शन गर्छ ।”  “भौना डगौराजस्ता व्यक्तित्वहरूलाई घरदैलोमै पुगेर सम्मान गर्नुले पुराना सङ्घर्ष र इतिहासको रक्षा हुन्छ”, नगरपालिकाको महिला तथा बालबालिका शाखाका प्रमुख कमला जोशीले भन्नुभयो, “वृद्ध वृद्धालाई सम्मान गर्ने संस्कारको विकास हुन्छ, राज्यको उपस्थिति: दुर्गमका ज्येष्ठ नागरिकले पनि राज्य मेरो साथमा छ भन्ने महसुस गर्छन् ।”

“समाजका ज्येष्ठ अभिभावकहरूको उचित हेरचाह र संरक्षण गर्नु नै सभ्य समाजको पहिचान हो”, उहाँले भन्नुभयो, “नगरपालिकाको तर्फबाट ज्येष्ठ नागरिकलाई लाभ पुग्ने गरी योजना तर्जुमा गरी कार्यक्रम सञ्चालन गर्न आतुर छौँ ।” रासस