नेपालका वैज्ञानिक र पत्रकारबीच समन्वय तथा सहकार्य आवश्यक’

काठमाडौँ । बीपी कोइराला मेमोरियल प्लाटेरियम, अब्जरभेटरी र विज्ञान सङ्ग्रहालय विकास समितिको आयोजनामा तीन दिने विज्ञान पत्रकारिता /विज्ञान लेखन तालिम सुरु भएको छ ।

समितिको सभाहल कीर्तिपुरमा आयोजित तालिममा विज्ञान पत्रकारितामा क्रियाशील पत्रकार तथा पत्रकारितामा उच्च शिक्षा अध्ययनरत विद्यार्थीसहित देशभरका ७० जनाभन्दा बढीको सहभागिता रहेको समितिका कार्यकारी निर्देशक डा सनतकुमार शर्माले जानकारी दिनुभयो ।

आज तालिमको उद्घाटन गर्दै शिक्षा, विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालयका सचिव (विज्ञान तथा प्रविधि) विश्वबाबु पुडासैनीले विज्ञान क्षेत्रमा भएका उपलब्धि, समस्या, सम्भावना र राज्यले गरिरहेका क्रियाकलापबारे समाचार सम्प्रेषण गर्न सञ्चारकर्मीको क्षमता अभिवृद्धिमा तालिमले योगदान पुग्ने विश्वास व्यक्त गर्नुभयो ।

उहाँले समाजमा रहेका अन्धविश्वास र कुरितीबारेका धारणा बदल्न सबैभन्दा पहिले पत्रकार नै विज्ञानका आधारभूत मान्यताबारे जानकार हुनुपर्ने आवश्यकता औँल्याउनुभयो । “विज्ञान प्रविधिका क्षेत्रमा विश्व धेरै अगाडि बढिसकेको छ तर नेपाली समाज अहिले पनि गलत प्रथा, परम्परा र कुसंस्कारमै रुमल्लिएको अवस्था छ । सञ्चारकर्मीको सहयोगविना यो अवस्था बदल्न सकिँदैन”, पुडासैनीले भन्नुभयो,“त्यसैले यहाँहरूले विज्ञानका आधारभूत पक्ष र विज्ञान पत्रकारिताका विषयवस्तु बुझेमा हाम्रा प्रयासले पनि प्रतिफल प्राप्त गर्छन् । त्यही उद्देश्यले यो तालिम आयोजना गरिएको हो ।”

उहाँले परिवर्तित समय सुहाउँदो ऐनका अभावमा नेपालको विज्ञान प्रविधि क्षेत्रले समस्या भोगिरहेकाले त्यसलाई सम्बोधन गर्न विज्ञान प्रविधि तथा नवप्रवर्तन सम्बन्धमा व्यवस्था गर्न र व्यावहारिक विज्ञान प्रविधि तथा उद्योमोदय कोषसम्बन्धी दुई वटा विधेयक बनाउन लागिएको जानकारी दिँदै त्यसबारे राय तथा सुझावका लागि मन्त्रालयको वेबसाइटमा राखिएकाले प्रचारप्रसारका लागि आग्रह गर्नुभयो ।

कार्यक्रममा प्रा डा उदयराज खनालले नेपालमा विज्ञान प्रविधि क्षेत्रको विकास, विस्तार तथा उपलब्धिबारे पत्रकार जगत् जानकार बन्न आवश्यक रहेको बताउनुभयो । पत्रकार जागरूक र जानकार भएमा नेपालको विज्ञान क्षेत्रले थप उपलब्धि हासिल गर्नसक्ने तर्क गर्दै उहाँले यसले सरकारी अधिकारीमा थप जिम्मेवारी बोध र नागरिकमा विज्ञानप्रतिको विश्वाससमेत वृद्धि हुँदै जाने धारणा राख्नुभयो ।

समितिका कार्यकारी निर्देशक डा शर्माले आमरूपमा प्रचारप्रसार नभएसम्म विज्ञान अपूर्ण हुने सन्दर्भ उल्लेख गर्दै यसमा सञ्चार र सञ्चारकर्मीको भूमिका अपरिहार्य रहेकामा जोड दिनुभयो । “जबसम्म उपलब्धिको प्रचार हुँदैन, तबसम्म विज्ञान अपूर्ण हुन्छ तर नेपालमा विज्ञान क्षेत्रका विषयमा धेरै चिन्ता चासो व्यक्त भएको पाइँदैन । मिडियाले पनि विज्ञानका विषयलाई प्राथमिकता दिएका छैनन्, त्यसकारण त देशमा अफवाह र भ्रमहरूले स्थान पाइरहेका छन् । यो अवस्था बदल्न नेपालका वैज्ञानिक र पत्रकारबीच समन्वय तथा सहकार्य आवश्यक छ”, उहाँले भन्नुभयो ।

तालिममा विज्ञान तथा प्रविधिका प्रभावबारे प्रचार गर्न मिडियाको भूमिका, विज्ञान पत्रकारिताका चुनौती र विज्ञान प्रविधिसम्बन्धी जानकारी सम्प्रेषणमा वैज्ञानिकको भूमिका, विज्ञान पत्रकारिताको महत्व, उत्तरदायित्व, नैतिक र व्यवसायीकस्तर सुधार, वेबमा आधारित विज्ञान सञ्चार र सञ्जाल, सामाजिक समावेशीकरणका लागि विज्ञान सञ्चार, पत्रकारको व्यावसायिक क्षमता विकासलगायत विषयमा विभिन्न विज्ञहरूले प्रशिक्षण दिनुहुनेछ ।