तिहारमा पनि मादल नबिक्दा बादी समुदायको जीविका सङ्कटमा

बाँके । कोहलपुर–१३, भरैयाका पिस्तोके बादी, जो चार दशकदेखि परम्परागत बाजा मादल बनाउँदै आइरहनुभएको सिपालु कारिगर हुनुहुन्छ।, यसपालि तिहारमा आफ्नो सिपको अपेक्षित मूल्य नपाउँदा चिन्तित देखिनुहुन्छ। उहाँजस्तै खुमबहादुर बादीको परिवार पनि यही समस्या झेलिरहेको छ। तिहारमा मादलको माग बढ्ने आशामा रहेका यी सर्जकहरूको प्रयासले भनेजस्तो फल नपाउँदा उनीहरूको दैनिकी नै अस्तव्यस्त बन्न पुगेको छ।

मौलिक बाजा मादल बनाउनु बादी समुदायको विशेष सिप हो, जसले उनीहरूको पहिचान र परम्परालाई पनि जगेर्ना गर्छ। सानो मादलको मूल्य २५०० देखि ५००० सम्म हुने भए पनि बनाउँदा लाग्ने सामग्री, मेहनत र सिपको मूल्य जोड्दा एक मादलबाट केवल १००० देखि १५०० सम्म मात्र नाफा रहने पिस्तोके बादी बताउनुहुन्छ। ‘दुख–सुख गरेर बनाएको मादल भनेजस्तो बिक्री नहुँदा परिवारको गुजारा धान्न मुस्किल परेको छ’, उहाँ भन्नुहुन्छ। यसरी नै आर्थिक सङ्कटमा परेको खुमबहादुर बादीको परिवार पनि तिहारमा राम्रो व्यापार नहुँदा जीविका धान्न हम्मेहम्मे परेको छ।

स्थानीय सरकारले प्लास्टिकका फुललाई प्रतिबन्ध लगाएको जस्तै डिजे साउन्ड सिस्टममा पनि प्रतिबन्ध लगाई मौलिक बाजालाई प्राथमिकता दिनुपर्ने पिस्तोके वादीको भनाई छ।

यो परिप्रेक्ष्यमा, पिस्तोके बादीजस्ता स्थानीय कारिगरहरूले सरकार र समाज दुवैले मौलिक सिपलाई समर्थन र संरक्षणको खाँचो रहेकोमा जोड दिन्छन्। मादल जस्ता बाजाले मात्र होइन, यसलाई बनाउने सीप, परम्परा र त्यसमा समर्पित यी कलाकारहरूको पनि अस्तित्व सुरक्षित हुनुपर्छ। उनीहरूको माग छ— सरकारले डिजे लगायत आधुनिक साउन्ड सिस्टममा कडाइ गरी स्थानीय बाजाहरूलाई चाडबाडमा प्राथमिकता दिए यस्ता सिपालुहरूका परिवारहरूको दैनिकी सुधारिने थियो।

समग्रमा, पिस्तोके र खुमबहादुर बादीजस्ता समुदायले आफ्नो जीवनको अमूल्य समय मादल बनाउने कला र परम्परामा खर्च गरेका छन्। यस्ता सिपहरूको संरक्षण र प्रवर्द्धनमा ध्यान नदिँदा मात्र आर्थिक समस्या होइन, संस्कृतिमा पनि नकारात्मक असर पर्ने देखिन्छ। तसर्थ, मौलिक बाजाहरूलाई प्राथमिकता दिएर परम्परागत सिपालुहरूको संरक्षण र उनीहरूको जीवनयापनमा सहयोग पुर्‍याउने तर्फ समाज र सरकारको ध्यान पुग्न जरुरी देखिन्छ।